ایجاد نشاط و شادابی یکی از مؤثرترین راه ها برای افزایش بهداشت روانی در جامعه است، مدرسه بعنوان یک نهاد می تواند با بوجود آوردن زمینه ها و برنامه هایی باعث هر چه شاداب کردن جامعه شود. اگر در مدرسه شوق زندگی کردن بوجود آید خود به خود اثرگذار بر جامعه خواهد بود. انسان های شاد زندگی خود را تحت کنترل دارند، مسئولیت پذیرند، هدفمند هستند، دید مثبت به زندگی دارند. آینده نگر وامیدوارند و در مقابل مشکلات و سختی ها از پای نمی نشینند، قرآن دین اسلام را دین شادی معرفی نموده و مهمترین عوامل شادی را محبوبیت، مقبولیت و موفقیت، ایمان، هویت ملی و فرهنگی، خلاقیت عارفانه و حل مسئله ذکر کرده است، روانشناسان شادی و شور و نشاط را محرک انسان ها برای عمل می دانند و جامعه شناسان جامعه شاد را جامعه موفق می دانند. عواملی که می تواند باعث گسترش شادی شود در ابتدا خانواده است و سپس دیگر نهادها همچون مدرسه و نهادهای فرهنگی مذهبی می باشند که هر کدام به نوبه خود وظایفی دارند که در اینجا سعی می شود پیشنهادات کاربردی جهت ایجاد شور و نشاط در مدرسه ارائه دهد.در حقیقت آموزش و پرورش به مثابه درختی تنومند است که برای تغذیه و باروری میوه هایش نیازمند استفاده از منابعی است که با هماهنگی و مساعدت، موجبات رشد آن را فراهم می آورند. از سوی دیگر عناوینی چون خلاقیت نقادی و نقدپذیری، بارش فکری، مهارت های زندگی، تغذیه و بهداشت فردی و جمعی، مدرسه ی شاد زمانی در مدارس عملیاتی خواهد شد که تمامی عناصر این مجموعه به باور لازم برسند و تحول و تغییر را به عنوان یک اصل در نظر بگیرند. شادمانی احساسی است که زندگی را چیزی خوب می داند. شادمانی به مفهوم دوام لحظات شاد دیروز، روحیه ی سرخوش امروز و زمان دشوار فرد است. آنچه اشخاص آن را شادی تجربه می کنند نه یک شادی زودگذر بلکه یک احساس عمیق و این باور است که به رغم مشکلات امروز همه چیز خوب است،یا به خوبی برگزار خواهد شد .انسانی شاد است که از زنده بودن خود احساس رضایت و خوشبختی کند، دیگران از او سود ببرند، آرزوها و نیازهای فردش نیز تا حد نسبتاً زیادی تحقق یافته باشد و خوشبختی و شادمانی اش مستدام باشد نه مقطعی و زودگذرشادی از دیدگاه قرآن و معصومان (علیهم السلام)قرآن اسلام را دین شادی می شمارد و نیز با شادی های دنیا مخالف نیست، بلکه آن شادی هایی را خوب می داند که موجب لطمه به دیگران و همچنین دارای قبح اخلاقی و مذهبی نباشد و تضییع حقوق خداوند را در بر نداشته باشد.از نگاه دین مهمترین عوامل شادی زا در زندگی انسان ها عبارتند از: محبوبیت، مقبولیت، موفقیت، ایمان، هویت ملی و فرهنگی، خلاقیت، تجربه های عارفانه، حل مسئله، پرهیز از گناه، رضایت و تحمل، تبسم و خنده، تنوع ظاهری، بوی خوش، کار و تلاش، تفریح و تفرج، سیر و سفر، تفکر در آفرینش و کشف حقیقت، رسیدگی به دیگران، با بچه بودن، استفاده از روش های استعاره ای و شعری در بیان نظرات، داشتن دوستان ساده و خوش مشرب، تقویت عزت نفس، هدیه دادن و مهربانی کردن و گره گشایی از کار دیگران می باشد.شادی از دیدگاه روانشناسیریچارد کارسون معتقد است که شادمانی حالتی از ذهن است نه رشته ای از حوادث، احساس آرامش بخش که می توانید همیشه تجربه اش کنید و با آن زندگی کنید و نه چیزی که برای یافتنش نیاز به جستجو داشته باشید، شادمانی در خارج از وجود شما نیست شادمانی یک احساس است.مایکل ارگایل معتقد است که شادی عبارت است از بودن در حال خوش حالی و سرور یا دیگر هیجانات مثبت یا عبارت است از راضی بودن از زندگی خود.شادمانی عبارت است از قضاوت و داوری انسان درباره ی چگونگی گذراندن زندگی خویش، این نوع واحدی از بیرون به فرد تحمیل نمی شود بلکه حالتی است درونی که از هیجانات مثبت تأثیر می پذیردعوامل مؤثر بر شور و نشاط دانش آموزان– خانوادهخانواده اولین نهادی است که انسان در آن رشد می کند و تأثیر مستقیم بر اعمال و رفتارها و نگرش ها و طرز تلقی های فرزندان دارد. برخی خانواده ها عموماً دنیا را مکانی قابل اعتماد، منظم، پیش بینی پذیر، قابل مهار می بینند. آن ها خود را با کفایت می شمارند، سایر خانواده ها اطراف خود را محیطی خطرناک، نااستوار و متزل، غیرقابل پیش بینی می انگارند که خطر بالقوه در آن وجود دارد. بنابراین دیدگاه خانواده و رفتار اعضای خانواده بر کودکان تأثیر فراوان دارد.– مدرسه شاد و با روحمدرسه موقعیتی فراهم می کند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه های بزرگ سالانه، زندگی را بازی و تمرین کنند و کم کم آماده شوند تا در زمین واقعی زندگی به اجرا درآورند.الف) شاداب سازی ظاهری مدرسهمحیط ظاهری و فیزیکی شاد بر شادابی و شادمانی افراد تأثیر دارد. این بخش شامل:۱- فضاسازی و زیباسازی حیاط مدرسه: دیوارهای تزیین شده با نقاشی های زیبا، سطح زمین مناسب، کاشت درخت و فضای سبز، قرار دادن نیمکت های رنگی، زیبا، تابلوی زیبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محیط مدرسه.۲- زیباسازی ساختمان مدارس: رنگ آمیزی در و پنجره و ساختمان، نصب پرده های زیبا، زیباسازی راهروها، کلاس ها و قرار دادن گلدان های گل های طبیعی و مصنوعی در راهروها، مناسب بودن اندازه کلاس ها و…۳– زیباسازی و تمیز بودن نمازخانه، کتابخانه و کارگاه: استفاده از خوش بو کننده ها، قفسه های زیبا، مناسب بودن محیط کتابخانه، نمازخانه و کارگاه.۴- پوشش های ظاهری معلم ها، مدیر و کارکنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش های شاد برای دانش آموزان و همچنین پوشش مرتب و استفاده از رنگ های شاد و روشن برای کارکنان مدرسه.۵- رعایت بهداشت: تمیز بودن محیط مدرسه، کلاس ها، بهداشت فردی، اجتماعی، دانش آموزانب) معلم شاد و با روحیه:معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظیم می کند، چنانچه قرار باشد که روح دانش آموزان پرورش و رشد یابد، باید این روند از روح معلم آغاز گردد. حال اگر روح معلم افسرده و ناتوان باشد شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از روح دانش آموزان بوجود خواهد آمد. معلم با انواع روش های تدریس آشنا باشد. اطلاعاتش به روز باشد، معلم باید بداند که دانش آموزان دارای تفاوت های فردی هستند و نیز باید با روش های تشویق وتنبیه آگاهی لازم داشته باشد و پر روحیه و باانگیزه باشد.ج) جو مدرسه:جو مدرسه متکی بر نگرش و رویکرد افراد به مسائل، موضوعات، اشیاء و امکانات است، تعیین کننده فرایند آموزش درون مدرسه ای است. جو مدرسه می تواند بر اساس وفاداری و همدلی سازمان دهی شود یا افراد را در دو سوی یک دیوار بلند ناامنی و بی اعتمادی قرار دهد. داشتن فرصت های برابر، خودی محسوب شدن، پذیرفته شدن و تمایل به همکاری چند جانبه، از جمله مؤلفه های جو مدرسه می باشدمطالعات حکایت از این دارند که پس از والدین مدیر و معلم مهمترین نقش دانش آموز رادر شکل گیری احساسی که بچه به نقش خود دارد، ایفا می کنند.– شاداب سازی معنوی در مدارسبی تردید تربیت روحی و معنوی نوجوانان باید از آغاز حیات آنان مدنظر قرار گرفته شود. دین سه جزء اصلی دارد:۱- مذهبی بودن سازمانی متضمن عضویت در مؤسسات دینی۲- مذهبی بودن فردی که تعهد فردی نسبت به دین دارند.۳- عقاید دینی، عقاید هسته ای افراد هستند که به دینشان و رابطه شان با خدای بوده است.آشنا کردن دانش آموزان با لطافت طبیعت (آب و هوا، آفتاب، کوه، دریا و…) می تواند نشاط و شادابی را با ادراک طبیعت خداوندی بدست آورد بطوری که با دیدن هر یک از ابعاد طبیعت حتی بوییدن یک گل احساس لذت و شادمانی کند. انجام مراسمات مذهبی می تواند باعث شاداب سازی درونی و معنوی در مدارس باشد.راهکارهای مناسب جهت شاداب سازی مدارسالف) پیشنهاد به مدیران۱- نظارت مشارکتی بر فعالیت های آموزشی و پرورشی مدرسه۲- تبادل تجربه موفق مدیران در رابطه با شاداب سازی مدارس۳- مطالعه در خصوص شادی و جایگاه آن در تعلیم و تربیت۴- استفاده از مدیریت مشارکتی که باعث خلاقیت و ابتکار می شود.۵- برقراری روابط حسنه در مدرسه۶- افزایش عزت نفس در کارکنان و دانش آموزان با روش های صحیح تشویق۷- تشکیل کمیته شاداب سازی مرکب از مدیر، مربی پرورشی، دبیر ورزش، هنر، نماینده دبیران، دانش آموزان و انجمن اولیاء و مربیان۸- برگزاری اردوهای سیاحتی و تفریحی با نظارت اولیاء۹- بها دادن به دانش آموزان کنجکاو و پرسشگر و پرتحرک و شاداب۱۰- ایجاد فضای سبز و استفاده از رنگ های شاد و جذاب در مدرسه۱۱- توجه به وضعیت بهداشت محیط مدرسه۱۲- دادن مسئولیت به دانش آموزان۱۳- پر بار کردن ساعات ورزش۱۴- ایجاد کتابخانه مناسب، نمازخانه تمیز و جذاب۱۵- تهیه وسایل کمک آموزشی جهت تدریس بهتر معلمان۱۶- فراهم کردن برنامه مشارکت اولیاء در برنامه های شاداب سازی۱۷- پخش موسیقی آرامبخش در ساعات استراحت۱۸- ترغیب کارکنان به استفاده از لباس های مناسب با رنگ های روشن و همچنین انتخاب رنگ مناسب و شاد برای روپوش دانش آموزان۱۹- تشویق بهترین طرح در زمینه شاداب سازی۲۰- اجرای طرح یک روز اداره مدرسه توسط دانش آموزان (در مدارس بخش سعدآباد اجرا می شود)۲۱- تشکیل ایستگاه جایزه (بدین صورت که جوایز مختلفی در طبقات مختلف قرار می گیرد و ارزش جایزه ها متفاوت است و دانش آموزان با توجه به تعداد کارت تشویقی، حق انتخاب دارند.)۲۲- ایجاد ایستگاه تلاشگران به منظور معرفی دانش آموزان ساعی در زمینه های مختلف علمی- ورزشی و فرهنگی هنریپیشنهاد به معلمان۱-استفاده از روش های فعال تدریس۲-استفاده از روش های مناسب تشویق و تنبیه۳-عدم استفاده از تنبیه بدنی۴- استفاده از وسایل کمک آموزشی۵- برقراری ارتباط حسنه با دانش آموزان۶- ترغیب دانش آموزان به فعالیت های گروهی۷- استفاده از روش گردش علمی و نمایشنامه ای۸- جلوگیری از هر نوع برخورد لفظی و بی احترامی به دانش آموزان۹-اختصاص بخشی از کلاس به گفتن لطیفه۱۰- استفاده از موسیقی سر کلاس درس در موقعیت مناسب۱۱- تشکیل تیم های ورزش معلمان و مسابقه با دانش آموزان۱۲- بالا بردن آگاهی و اطلاعات در زمینه روانشناسی و تفاوت های فردی۱۳- خواندن قصه ها و داستان های جالب و دوست داشتنی برای دانش آموزان در کلاس درس انشاء، دینی، ادبیات و…پیشنهاد به مشاوران، مربیان پرورشی۱-معرفی الگوهای مناسب علمی، ورزشی، فرهنگی به دانش آموزان۲-توجه به بهداشت روانی و جسمی دانش آموزان۳-برگزاری جنگ خنده در مراسم صبحگاهی یا اعیاد که با گفتن لطیفه های مناسب و اخلاقی باعث ایجاد شور و نشاط و تخلیه هیجانی می شود.۴-ایجاد تابلوی اعلانات تحت عنوان ایستگاه خنده که شامل شعرهای شادی آفرین و لطیفه های مناسب می باشد.۵- استفاده از پیام های بهداشتی شاد در تابلوی اعلانات۶- برگزاری جشن ها به مناسبت های مختلف۷- برگزاری جنگ شادی خانوادگی در مدرسه۸- برگزاری مسابقات ورزشی، تفریحی، فرهنگی، هنری و علمی بین دانش آموزان۹- آموزش مهارت های زندگی (خودآگاهی، همدلی، ارتباط مؤثر، تصمیم گیری، حل مسأله، تفکر خلاق، تفکر انتقادی، توانایی حل مسئله، توانایی مقابله با استرس)۱۰- برگزاری نمایشگاه آثار دانش آموزان۱۱- برگزاری برنامه های صبحگاهی بانشاط و پربار همراه با موسیقی و ورزش۱۲- کمک جهت رفع مشکلات دانش آموزان۱۳- ایجاد تفکر مثبت نگری در دانش آموزان۱۴- ارائه مفاهیم و ظرایف دینی به شیوه های جذاب۱۵- روی آوردن به روش های سنتی و پرورشی در محیط مدرسه و اجرای یک برنامه جدید در هر روز یا هفته در زمانی مشخص در حدود ۱۰ دقیقه که زنگ استراحت پیشنهاد می شود.نتیجه گیریشاید در اولین نگاه احساس کنیم که انجام همه امور فوق در مدارس مستم پرداخت هزینه های سنگین باشد و مسلماً در مدارس دولتی چنین امکانی وجود ندارد، لیکن با کمی تأمل به این نتیجه می رسیم که انجام بسیاری از این پیشنهادات فوق می تواند با درایت و مدیریت صحیح با حداقل بودجه و امکانات انجام شدنی باشد. و به اشکال مختلف می توان شادابی و طراوت را به کودکان و نوجوانان این مرز و بوم هدیه دهیم و در نهایت جامعه ای شاد داشته باشیم که این خود باعث بروز رشد استعدادها و خلاقیت ها در جوانان ما خواهد شد.شاداب سازی و ایجاد روحیه شاد در دانش آموزان و جلوگیری از افسردگی آن ها باعث می شود افرادی هدفمند، کارآمد و مسئولیت پذیر در جامعه داشته باشیم. در این میان عوامل متعددی دست به دست هم داده تا این هدف محقق شود.– مهمترین عامل نقش خانواده است، تربیت فرزند از اوان زندگی و ایجاد نشاط او و پیوند میان خانواده و مدرسه و تعامل این دو در ایجاد هماهنگی با هم می تواند روشی مؤثر برای ایجاد شادابی در فرزند پیدا و اجرا شود.نقش مدرسه، معلمان و سایر اولیاء مدرسه بر کسی پوشیده نیست بنابراین با ایجاد مدرسه ای شاد می توان به پرورش افرادی شاد و کارآمد برای جامعه ای موفق امیدوار بود. به امید تحقق این امر مهم.
در شرایطی که بیشتر خانه‌های شهری تبدیل به آپارتمان‌های کوچک و به دور از فضاهای بازی شده است، حداقل کاری که می‌توان برای تامین بهداشت جسمی و روحی كودكان و نوجوانان داشته باشیم، ایجاد فضای شادی‌بخش در مدرسه است.
دانش‌آموزان چندین ساعت از روز را در مدرسه می‌گذرانند و اگر فضاسازی مناسبی در مدارس انجام شود، به شاد زیستن فرزندان خود کمک کرده‌ایم.
شاداب سازی مدارس را باید در ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی جست و جو کرد. همچنین برای دستیابی به تحقق آرمان‌های مربوط به شاداب سازی مدارس باید تحولی جدی در نگرش مدیران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ایجاد شود.
براى این که سلامت جسمانى و روانى کودکان، دانش‌آموزان، اطرافیان و خودمان حفظ شود، باید سعى کنیم با شناسایى عوامل مؤثر بر شادى، موجبات تقویت عوامل مثبت و تقلیل عوامل منفى مؤثر بر شادى را فراهم کنیم.
از آن جا که شادى بزرگترها عامل مؤثر در شادى و نشاط کودکان است و اولیا و مربیان غمگین نمى توانند فرزندان و دانش‌آموزانى شاد تربیت کنند، با ارائه نظام اعتقادى درست براى دستیابى به شادى، مى توان به افزایش شادى در میان افراد جامعه کمک کرد. به این ترتیب مردم مى توانند تغییرى مثبت در زندگى خود به وجود آورند، احساس پیشرفت و لذت در زندگى داشته باشند و به شادى دائمى دست یابند و فقط در این صورت است که مى توانند شادى را در وجود فرزندانشان نیز پرورش دهند.
سیراب نشدن فرزندان از محبت و عاطفه کافی، بی تعادلی روحی و روانی را به‌دنبال دارد. ناآشنایی خانواده‌ها با روش‌های مؤثر تعلیم و تربیت را می‌توان با آموزش احساس مسئولیت در برابر خود، خانواده، واقع بینی همراه با نگرش مثبت، تقویت روحیه همکاری و کار گروهی، آموزش مهارت‌های زندگی، تقویت مهارت ادراکی و. به کمک تمامی دست‌اندرکاران محیط آموزش تا حدود زیادی حل کرد تا در نهایت محیطی شاداب و البته قانونمند ایجاد شود و فرزندانی مفید، هدفمند و کاربردی پرورش یابند.
مدارس، تامین‌کننده نیروی کیفی جامعه‌اند، نه فقط تامین‌کننده تعداد زیادی نیروی انسانی که به‌عنوان تحصیل کرده، روانه جامعه می‌شوند. پس شناسایی و ایجاد زمینه برای رشد خصایل ممتاز بشری، اولین دغدغه دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت در فعالیت‌های علمی یا فرهنگی است که باید با تمام وجود، خود را وقف ایفای این وظیفه سنگین کنند.
نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانش‌آموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی میشود. چنانچه یک بعد از این ابعاد دچار صدمه شود، یا مورد غفلت قرار گیرد، دانش‌آموز به توانایی‌ها و شایستگی‌های کامل دست نخواهد یافت.
شاد زیستن برای کودک به همان اندازه مهم است که تغدیه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت دارد. زیرا سلامت روحی، روانی و جسمانی او را تامین می‌کند.
میزان شادی و خنده در مدارس ما بسیار پایین است. در مدرسه خالی از شادی، سخن‌گفتن از شادی قدری مشکل خواهد بود. یکی از مشکلات هر جامعه، غفلت از شادی و نشاط و در نتیجه افزایش بیماری‌های مختلف روانی از قبیل اضطراب و افسردگی است. زندگی با شادی و نشاط معنا پیدا می‌کند و در پرتو آن دانش‌آموزان به ویژه در دوران نوجوانی و جوانی می‌توانند پله‌های ترقی را بپیمایند. جامعه زنده و پویا جامعه‌ای است که عناصر شادی‌آفرین در آن فراوان باشد.
در گذشته به‌نظر می‌رسید که وظیفه آموزش و پرورش، تولید عده‌ای فارغ التحصیل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند، اما چنین می‌نماید که در قرن جدید نظام‌های آموزش و پرورش این مرحله را پشت سر گذاشته‌اند و سرلوحه تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است: شوق زندگی کردن را به دانش‌آموزان بیاموزیم». پس باید معتقد باشیم که درحقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است.
در آموزش و پرورش مدرن، افزون بر مهارت‌های خواندن، حساب کردن و نوشتن، نیازهای جدیدی در قالب کسب مهارت زیستن و حل مسأله و چگونگی رویارویی با چالش‌های هزاره سوم مطرح شده است. هرگونه ارتباط و تعلیمی که بدون روح تحرک، پویایی و شادی باشد، به شکست منتهی میشود.
تعریف شادی از دیدگاه روانشناختی
روانشناسی به نام دیوید مایرز، سلامت روانی فرد را در میزان داشتن سرخوشی فرد می‌داند و سرخوشی (خوشحالی) را چنین تعریف می‌کند: نوعی احساس امنیت. احساس این که زندگی به طور کلی به خوبی می‌گذرد».
این حالت خوشی و نشاط،زودگذر نیست و دارای دوام نسبتا پایداری است که بستگی به عوامل متعددی دارد.
به گفته مایرز» خوشحالی به سن یا میزان درآمد، مرد یا زن بودن بستگی ندارد، ولی به بعضی خصوصیات شخصیت فرد و مهارت‌های او، داشتن روابط نزدیک با دیگران و برخورداری از اعتقادات مذهبی و عمل کردن به آنها مربوط است.
معلم شاد و با روحیه
اگر قرار باشد روح دانش‌آموز پرورش و رشد یابد، باید این روند از روح معلم آغاز شود. چنانچه روح معلم افسرده و ناتوان باشد، شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از روح دانش‌آموزان وجود خواهد داشت.
معلمانی که نمی‌توانند حضور توانمند خود را هر روز در کلاس درس نمایش دهند، از لحاظ انتقال فکر با دانش‌آموزان هماهنگ نیستند و برای پاسخگویی به نیازهای دانش‌آموزان آمادگی ندارند. معلم باید با توجه به هرگونه نقص در درک و دریافت دانش‌آموز، تلاش کند تا توانایی روش‌های جدید تدریس و گرداندن كلاس را در خود کشف كند.
اگر دانش‌آموزان آگاه شوند که چه باید بخوانند، چرا باید بخوانند، درسی که می‌خوانند چه سودی در آینده نزدیک و آینده دور برای آنها دارد و مورد کاربرددرس در جامعه کجاست و چگونه مورد استفاده قرار خواهدگرفت، اهداف برای شان روشن خواهد شد.
باکسب این اطلاعات است که دانش‌آموز به كلاس، درس و معلم خود رغبت پیدا می‌كند و محیط كلاس و مدرسه برای او شاد و نشاط آفرین میشود.
مدرسه نیز خود از یک روح سرشار برخوردار است. این موضوع به ندرت مورد تایید قرار می‌گیرد. برخی مدرسه را به عنوان یک ماشین یا کارخانه می‌شناسند.
در حالی كه می‌توان شرایطی را در مدرسه به وجود آورد كه اجازه پرورش روح را بدهد و ایجاد نشاط كند.
روش‌هایی برای فعال کردن مدرسه و کلاس در زیر ارائه میشود. امید است که این روش‌ها باعث شود شوق و انگیزه بیشتری در دانش‌آموزان به وجود آید.
برخی از اقدام‌هایی که کارکنان مدارس می‌توانند انجام دهندعبارتند از:
- تشخیص اهمیت مطالب غیرکلامی
-توجه به زیبایی محیط آموزشگاه و کلاس‌های درس
- نقل داستان‌هایی درباره مدرسه
- برگـــزاری جشـــن‌هــا ومراسم مذهبی
- پرورش روح دانش‌آموزان
- شناسایی علت‌ها به جای توبیخ‌ها
چگونگی ایجاد فضای شاداب
داشتن بهداشت روانی سالم نیازمند رعایت اصولی است که هم جنبه مادی و هم جنبه معنوی دارد. در واقع شاداب‌سازی را باید در ابعاد ظاهری و همچنین معنوی جست‌وجو کرد که هر یک از این موارد شامل بررسی موضوعات و مواردی مهم است که با در نظر گرفتن آنها می‌توانیم روان و جسم نوجوان را شاد کنیم. چون نوجوان باید ابتدا از درون وجودش احساس شادمانی داشته باشد و این احساس شادمانی همان حس رضایت از زندگی است که باید در تمامی ابعاد وجودش رخنه کند.یکی از شاخص‌های بهداشت روانی احساس رضایت و شادابی است. فردی که احساس می‌کند نیازهایش بدون برخورد با موانع در حال تامین است، به زندگی خود امید پیدا می‌كند و به درجه‌ای از رضایت درونی می‌رسد که همواره او را شاد نگه می‌دارد.
در این حالت فرد به زندگی دیگران علاقه مند میشود و به آنها عشق می‌ورزد.
احساس رضایت و شادی سبب پیدایش حالات روانی مختلفی میشود که دوستی، عشق، محبت، امید، خوش بینی، همراهی، همدلی و پذیرش از نمونه‌های آن است.
راهکارهای مناسب
- تبادل تجربیات موفق مدیران در رابطه با شادسازی مدارس
- تغییر در وضع فیزیکی مدارس و توجه به نیازهای دانش‌آموزان و تنوع برنامه‌ها
- توجه جدی به امور معیشتی و رفاهی معلمان به منظور حضور شاداب‌تر آنها در مدارس
- بها دادن به دانش‌آموزان پرتحرک، کنجکاو و پرسشگر
- ایجاد فضای سبز و استفاده از رنگ‌های شاد و جذاب درمحیط مدرسه
- شناسایی افراد خلاق و تشویق آنان در زمینه تغییر واصلاح مدارس
- ایجاد انگیزه در مدیران برای مطالعه درباره شادی و جایگاه آن در تعلیم و تربیت
- توجه به زیبا سازی مدارس
- توجه به وضع بهداشت محیط مدرسه
- ایجاد فضای مناسب برای تفریحات سالم دانش‌آموزان
- توجه به نیازهای عاطفی، روحی و روانی دانش‌آموزان
- مشارکت دانش‌آموزان در اداره مدرسه
- استفاده از تابلو‌ها و پیام‌های بهداشتی شاد و شعرهای شادی آفرین
- تهیه امکانات و مکان‌های ورزشی در داخل مدرسه وبیرون از مدرسه
- برگزاری جشن‌ها به مناسبت‌های مذهبی و اعیاد ملی با کمک دانش‌آموزان
- برگزاری مسابقات ورزشی - تفریحی - علمی در بین مدارس و بین دانش‌آموزان
- برگزاری نمایشگاه نقاشی، شعر، خط و مسابقه قرآن به صورت گروهی
- دعوت از افراد محبوب و موفق دانش‌آموزان برجسته مثل هنرمندان و ورزشکاران
- اجرای برنامه‌های صبحگاهی بانشاط و پربار
- استفاده از مشاوران مجرب و دلسوز برای حل مشکلات تحصیلی و تربیتی دانش‌آموزان
- نمایش فیلم و تئاتر نمایش‌های عروسکی - موسیقی زنده مورد علاقه دانش‌آموزان
- بردن دانش‌آموزان به موزه، تئاتر، سینما، پارک و اردوگاه با کمک اولیای مدرسه و خانه
- تشکیل نمایشگاه کتاب
- افزایش مدت زنگ‌های تفریح
- برگزاری مسافرت‌ها و اردوهای تفریحی - سیاحتی
- تشکیل گروه‌های درسی با حضور فعال دانش‌آموزان
- کنترل عوامل بازدارنده نشاط و تقویت عوامل تسهیل‌دهنده
- جلوگیری از هر نوع برخورد لفظی و بی احترامی به دانش‌آموزان
- ممنوعیت جدی هر گونه تنبیه بدنی
- پربار شدن ساعات ورزش
- پذیرایی در اعیاد و مناسبت‌های مذهبی و غیرمذهبی
- توجه به وسایل صوتی و تصویری در مدارس مخصوصا کامپیوتر
دانش‌آموزان مدارس ما به جاي لذت دوران کودکي و فراگيري مهارت‌هاي زندگي مجبورند براي گذراندن دوران تحصيلات عمومي و گرفتن مدرک، مسيري طاقت‌فرسا را آن هم غالبا با بي‌رغبتي طي کنند. اين در حالي است که در کشورهاي توسعه‌يافته، فرد شادترين لحظات زندگي خود را در مدرسه مي‌گذراند و نه تنها با مدرسه احساس بيگانگي نمي‌کند بلکه بخش عمده‌اي از زندگي اجتماعي خود را در آنجا تجربه مي‌کند. اما اشکال در چيست و چه عيبي در نظام آموزشي ما وجود دارد که مدارس را براي بچه‌ها خسته‌کننده کرده تا از هر فرصتي براي تعطيل‌کردن و به عبارتي گريزان‌بودن از درس و مدرسه استقبال كنند. سال‌هاست که بحث بازنگري در شيوه و نظام آموزش‌و‌پرورش، چه از نظر محتواي کتب درسي و چه از نظر ساختار و برنامه‌هاي آموزشي و اداري مطرح است، اما اين تغييرات گوناگون نتوانسته مدرسه را براي دانش‌آموزان به محيطي جذاب و مفيد و شاد تبديل کند. از نظر نگارنده، عواملي وجود دارد که بدون شک مانع ايجاد و نهادينه‌شدن نشاط و سرخوشي در دانش‌آموزان مي‌شوند که مي‌توان با شناخت و تعديل آنها اين دغدغه را برطرف كرد.
سنگين و حجيم‌بودن کتاب‌هاي درسي دانش‌آموزان در تمام مقاطع که علاوه بر ايجاد خستگي و ددگي دانش‌آموزان، عملا فرصتي براي آموزش عميق مطالب باقي نمي‌گذارد. محيط خشک و بدون جذبه مدرسه، ساختمان فرسوده و تزئينات و رنگ‌آميزي نامناسب و نورگيرنبودن کلاس‌هاي مدرسه، تدريس به شيوه‌هاي عموما سنتي، معلم‌محوري، اام پذيرش بي‌چون‌و‌چراي دانش‌آموز، عدم تعامل دوجانبه معلم و دانش‌آموز در فرايند کلاس که موجب بي‌حوصلگي و خستگي زودرس مي‌شود. رابطه غيرصميمي و خشک بين معلم و دانش‌آموز و اام به انجام تکاليف سنگين و بي‌توجهي به نظرات و احساسات آنها، مسئله تنبيه بدني در برخي کلاس‌هاي درس که هرازگاهي اخباري از برخورد خشن معلم با دانش‌آموزان شنيده مي‌شود. همچنين از ديگر عواملي که موجب عدم رغبت دانش‌آموزان براي حضور در کلاس‌ها و بي‌علاقگي آنها به مدارس مي‌شود، برگزاري کلاس‌هاي صبح زود است که علاوه بر تأثيراتي که بر سلامتي بچه‌ها دارد، آنها را از مدرسه بيزار مي‌کند. همچنين ايجاد استرس و اضطراب ناشي از روش‌هاي نادرست آموزشي و محيط مدرسه موجب بي‌انگيزگي دانش‌آموزان براي حضوري شاداب در مدرسه مي‌شود.
براي دستيابي به تحقق آرمان‌هاي مربوط به شاداب‌سازي مدارس بايد تحولات جدي در نگرش مديران و مسئولان نظام آموزش‌و‌پرورش ايجاد كرد. در واقع شاداب‌سازي مدارس را بايد در ابعاد ظاهري و ابعاد معنوي جست‌وجو کرد. با توجه به اينکه جامعه فردا را فرزندان امروز ما اداره خواهند کرد، اگر خوب تعليم بيابند و تربيت شوند جامعه نيز شاداب و منظم و خوشبخت و سالم خواهد بود. در غير اين صورت، هيچ اميدي نيست. براي اينکه سلامت جسماني و رواني دانش‌آموزان حفظ شود، بايد سعي کنيم با شناسايي عوامل مؤثر بر شادي، موجبات تقويت عوامل مثبت و تقليل عوامل منفي مؤثر بر شادي را فراهم کنيم. از آنجا که شادي بزرگترها عامل مؤثر در شادي و نشاط کودکان است و اوليا و مربيان غمگين نمي‌توانند فرزندان و دانش‌آموزاني شاد تربيت کنند، از اين‌رو با ارائه نظام اعتقادي براي دستيابي به شادي، مي‌توان به افزايش شادي در ميان افراد جامعه کمک کرد. به اين ترتيب، مردم مي‌توانند تغييري مثبت در زندگي خود به وجود آورند، احساس پيشرفت و لذت در زندگي داشته باشند و به شادي و مسرت دائمي دست يابند و فقط در اين صورت است که مي‌توانند شادي و مسرت را در وجود کودکان خود نيز پرورش دهند.
شادزيستن براي کودک به همان اندازه مهم است که تغديه خوب، محبت‌کردن و حفاظت از او اهميت دارد، زيرا سلامت روحي و رواني و فيزيکي و جسماني او را تأمين مي‌کند. نرخ شادي و خنده در مدارس ما بسيار پايين است. ميزان شيوع خنده و توسعه فضاي فرح‌بخش در آموزشگاه‌ها کم است. يکي از مشکلات هر جامعه غفلت از شادي و نشاط و در نتيجه افزايش بيماري‌هاي مختلف رواني از قبيل اضطراب و افسردگي است. در گذشته به‌نظر مي‌رسيد که وظيفه آموزش‌و‌پرورش توليد عده‌اي فارغ‌التحصيل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند، اما امروزه کارکرد نظام‌هاي آموزش‌و‌پرورش علاوه برکسب مهارت‌هاي خواندن و نوشتن، کسب مهارت زيستن و حل مسئله و چگونگي رويارويي با چالش‌هاي هزاره سوم را دربر دارد و سرلوحه تعليم و تربيت در يک جمله خلاصه شده است: شوق زندگي‌کردن را به دانش‌آموزان بياموزيم». ولي بايد معتقد باشيم که درحقيقت رشد پايدار ما در گرو شادي پايدار است. در دنياي پراضطراب و پرتلاطم امروز، آرامش و داشتن خيالي آسوده، نعمتي است که همگان آرزوي آن را دارند. از امام باقر عليه‌السلام نقل است: نزد خدا، عبادتي محبوب‌تر از شادکردن مؤمنان نيست». با اين گواهي‌هاي روشن از آموزه‌هاي ديني و نيز سيره ائمه، چرا محيط مدرسه براي دانش‌آموزان که بندگان پاک و خوب خدا هستند و مي‌توانند مؤمنان واقعي جامعه آينده باشند، محيطي شاد و بانشاط نباشد. مدرسه شاد مي‌تواند شوق زندگي را به دانش‌آموزان هديه دهد. روان‌شناسي به نام ديويد مايرز سلامت رواني فرد را در ميزان داشتن سرخوشي فرد مي‌داند و مي‌گويد سرخوشي نوعي احساس امنيت است؛ احساس اينکه زندگي به طور کلي به‌خوبي مي‌گذرد». اين حالت خوشي و نشاط، آني و زودگذر نيست و داراي دوام نسبتا پايداري است که بستگي به عوامل متعددي دارد. دکتر ويليام فراي (استاد دانشگاه استانفورد) که تأثير‌هاي خنده و شوخي را بر سلامت جسمي و روحي به مدت سه سال بررسي کرده است، مي‌گويد خنده در هر روز به اندازه ۱۰ دقيقه ورزش قايق‌سواري و پاروزدن براي کارکردن قلب و عروق بدن مفيد است. همچنين باعث تغيير شکل امواج مغزي و ضرباهنگ تنفس مي‌شود، از احساس درد مي‌کاهد و ترشح هورمون‌هاي مربوط به استرس را کاهش مي‌دهد و با افزايش فعاليت سلول‌هاي مدافع موجب تقويت ايمني بدن در مقابل بيماري‌ها مي‌شود.
ورزش و تغذيه مناسب، به سلامت فکر و روان کمک مي‌کند زيرا ورزش ميزان بعضي مواد شيميایي موجود در مغز را تغيير مي‌دهد و موجب افزايش جريان خون و جذب اکسيژن مي‌شود. اين تغييرات مي‌تواند بر دستگاه اعصاب مرکزي اثر گذاشته و تغييرات خوشايندي را در احساس و حال فرد به وجود آورند. فعاليت بدني به خودي خود مي‌تواند ذهن انسان را از تمرکز بر افکار مزاحم و آزاردهنده باز دارد. همچنين چهره خندان و متبسم، برجسته‌کردن رفتارهاي مثبت، به‌کاربردن کلمات محبت‌آميز در سخنان خود، دوري از خودخواهي و غرور، داشتن برنامه‌هاي شاد همراه ساعات تفريح و استراحت، استفاده از گل‌هاي زيبا و معطردر محيط زندگي از راه‌هاي شادي‌آفرين هستند.
معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظيم و برقرار مي‌كند. چنانچه قرار باشد که روح دانش‌آموز پرورش و رشد يابد، بايد اين روند از روح معلم آغاز شود. حال چنانچه روح معلم افسرده و ناتوان باشد، شانس ناچيزي براي تقويت و مراقبت از روح دانش‌آموزان وجود خواهد داشت. معلماني که حضور توانمند خود را هر روز در کلاس درس نمي‌توانند ارائه كنند، آنان از لحاظ انتقال فکر با دانش‌آموزان هماهنگ نيستند و برای پاسخ‌گويي به نيازهاي دانش‌آموزان آمادگي ندارند. هر معلم بايد با توجه به هرگونه نقص در درک و دريافت دانش‌آموز به‌عنوان نقصي در تدريس خود توجه و تلاش کند تا در خود توانايي کشف روش‌هاي جديد را به وجود آورد. معلم بايد اين امکان را داشته باشد تا بهترين روش ممکن را انتخاب کند. هر درسي در ميان درس‌ها از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و اگر شاگرد به ارزش آن درس آگاه شود، آن درس برايش معني‌دارتر مي‌شود.
هيچ نسخه‌اي براي توسعه و پرورش بي‌نقص يا يک مدرسه شاد و با روح و سرزنده وجود ندارد ولي مي‌شود راهکارهايي براي فعال‌کردن مدرسه و کلاس تدبير كرد تا شوق و انگيزه بيشتري در دانش‌آموزان به وجود آيد و نشاط بيشتري احساس شود. تشخيص اهميت مطالب غيرکلامي، توجه به زيبايي محيط آموزشگاه و کلاس‌هاي درس، برگزاري جشن‌ها و مراسم مذهبي، شاداب‌سازي ظاهري در مدارس، استفاده از قاريان با صوت و لحن زيبا در صبحگاه مدرسه به صورت زنده يا با استفاده از نوارهاي مناسب، استفاده از روش‌هاي فعال تدريس و تشويق‌کردن و ارزش‌گذاري براي ايجاد حس عزت و اعتمادبه‌نفس و در نتيجه احساس لذت و شادي از فعاليت، نمايش فيلم و اسلايد در مدرسه، تقويت فعاليت‌هاي هنري در مدرسه: گروه تئاتر- گروه سرود و همچنين پرهيز از بي‌انضباطي و بي‌عدالتي در مدرسه، تقويت اميد به آينده در دانش‌آموزان، بررسي عوامل مؤثر در افت تحصيلي و ترک تحصيل دانش‌آموزان، تقويت احترام متقابل بين دانش‌آموزان و ديگر کارکنان مدرسه، از عوامل مهم و تأثيرگذار است که بايد به این موارد توجه شود.
درباره این سایت